Marian Pelczar i jego Gdańsk | Wystawa

Czas: 05.04.2023 – 07.06.2023

Otwarcie: 05.04.2023 godz. 13.00

Miejsce: PAN Biblioteka Gdańska, ul. Wałowa 24

Kurator: Joanna Śliwa

„Siedemdziesiąt pięć lat życia – dwie wojny światowe, schyłek okresu zaborczego, przeżyty w ówczesnej Galicji, w Nowym Sączu i na „ewakuacji” w Wiedniu, odzyskanie niepodległości Polski w pamiętnym listopadzie 1918 roku, dwudziestoletni okres międzywojenny przeżyty w Krakowie i w Gdańsku, Wolnym Mieście Gdańsku, druga wojna światowa, wędrówka na wschód, lata okupacji, wyzwolenie Krakowa w styczniu 1945 roku, droga do Gdańska, działalność biblioteczna i naukowa od 1945 roku – to może wystarczające powody skreślenia szeregu wspomnień, wydarzeń tych lat, trzech ćwierci wieku XX, bogatych w wydarzenia polityczne i społeczne” –  tak pisał we wstępie do nieopublikowanych wspomnień Marian Pelczar, pierwszy powojenny dyrektor Biblioteki Miejskiej w Gdańsku.

Przypadająca w 2023 roku 40. rocznica śmierci stała się okazją do przypomnienia postaci tego zasłużonego gdańszczanina z wyboru.

Urodził się 22 marca 1905 roku w Nowym Sączu, ale to z Gdańskiem związał swoje życie. Pierwszy raz przyjechał tu w 1934 roku jako nauczyciel Polskich Szkół Handlowych Macierzy Szkolnej w Wolnym Mieście Gdańsku. Obowiązki nauczycielskie łączył z aktywnym udziałem w życiu naukowym i społecznym.

Podczas okupacji, wraz z żoną Marią Pelczarową, brał udział w tajnym nauczaniu na terenie Okręgu Szkolnego Krakowskiego. Równocześnie pracował nad monografią historyczną Gdańska – wierząc, że po wojnie miasto będzie znowu należało do Polski. Polski Gdańsk został wydany w 1947 roku, jako jedna z pierwszych książek opublikowanych w powojennym Gdańsku.

W styczniu 1945 roku wszedł w skład siedmioosobowej Grupy Operacyjnej Ministerstwa Oświaty, która otrzymała zadanie zabezpieczenia w Gdańsku mienia naukowego, kulturalnego i szkolnego. Powierzono mu misję ratowania gdańskich zbiorów bibliotecznych i archiwalnych.

Powrócił do Gdańska 5 kwietnia 1945 r. Cztery dni później objął stanowisko dyrektora Biblioteki Miejskiej. Równolegle z przygotowaniami do szybkiego uruchomienia Biblioteki, prowadził trudną akcję rewindykacji rozproszonych zbiorów.

Zawodową pracę bibliotekarską łączył z pracą naukową w dziedzinie historii. Koncentrował się na problematyce gdańskiej i pomorskiej. Opublikował ponad 80 prac naukowych i popularnonaukowych. W oparciu o posiadany dorobek przyznano mu tytuł docenta (1955). Uczestniczył w licznych kongresach naukowych w kraju i za granicą.

Angażował się również w popularyzowanie wiedzy o Gdańsku. Biblioteką Gdańską kierował przez blisko 30 lat (od 1945 do 1973 roku). Z tą instytucją związana była także jego żona, Maria Pelczarowa oraz córka Maria Pelczar, w latach 1998-2009 dyrektorka Biblioteki Gdańskiej PAN.

Na wystawie będzie można zobaczyć m.in. pamiątki rodzinne, fragmenty niepublikowanych wspomnień, dokumenty osobiste, w tym: dyplom doktorski (1929), legitymacje, fotografie ze zbiorów rodzinnych, dokumenty harcerskie, pierwsze wydanie Polskiego Gdańska, dokumenty dotyczące rewindykacji zbiorów, przepustkę wstępu na teren Polskiego Radia (z 1945 r.), gdzie w latach 1945-1946 wygłaszał pogadanki dotyczące dziejów Gdańska, a także niektóre z przyznanych mu orderów, odznaczeń i medali.

Zapraszamy!

Kontakt do autorki wystawy: Joanna.Sliwa@bg.pan.pl