Z powodu ograniczeń wymuszonych pandemią otwarcie w tradycyjnej formie nie było możliwe. Zapraszamy do obejrzenia filmu o wystawie.
W roku 1918 Polska odzyskała niepodległość – w roku 1920 uzyskała dostęp do morza. Dzięki wysiłkowi generała Józefa Hallera i jego żołnierzy, sto lat temu przyłączono do Drugiej Rzeczpospolitej znaczną część ziem pomorskich. Symbolicznym ukoronowaniem tego historycznego momentu stała się uroczystość w Pucku 10 lutego 1920 roku, kiedy to na wzór dożów weneckich zaślubiających strzegące i żywiące Republikę morze, generał Haller – w obecności szwadronu kawalerii i przedstawicieli polskiej administracji regionu – rzucił w fale Bałtyku ślubny pierścień.
Żywioł polski powrócił nie tylko nad polskie morze, ale i na sąsiadujące z nim terytorium. Między niemieckie zachodnie Pomorze i Prusy Wschodnie wbiły się klinem ziemie Rzeczpospolitej: miasta takie jak Chełmno, Pelplin i Wejherowo, Kościerzyna, Kartuzy i Puck, obszar Borów Tucholskich i Półwyspu Helskiego, którego obrona w 1939 roku przejdzie do legendy. A wcześniej jeszcze dołączyła do nich Gdynia…
„…Posiadanie własnego wybrzeża stanowi, mimo jego szczupłości, skarb nieoceniony, którego wyzyskanie tylko od nas zależy, a który wyzyskać musimy… Wolność nad wszystko miłujący przodkowie nasi nie rozumieli na ogół, że morze jest symbolem wolności…, że przestwór oceanu to wielka arena, na której państwa i ludy dobijać się mogą potęgi i znaczenia – że morze to niepodległość” – pisał Jerzy Smoleński w książce Morze i Pomorze, należącej do serii Cuda Polski, w 1928 roku. Pierwsze wydanie tego dzieła zaprezentowano na niniejszej wystawie „Stulecie powrotu Pomorza do Polski” zorganizowanej w PAN Bibliotece Gdańskiej. Morzu i Pomorzu towarzyszą, pochodzące zarówno z okresu międzywojennego, jak i współczesne, bogato ilustrowane książki i czasopisma w różnych językach. Znalazło się wśród nich miejsce dla pierwszego wydania Wiatru od morza Stefana Żeromskiego i przedwojennych prac poświęconych pomorskim zabytkom i kulturze kaszubskiej. Unikatową część ekspozycji stanowią – w wielu przypadkach prezentowane publicznie po raz pierwszy – mapy, grafiki, karty pocztowe i fotografie, oraz odznaki i medale.
Wystawa w PAN Bibliotece Gdańskiej kończy cykl związanych z powrotem Pomorza do Polski wydarzeń rocznicowych, zapoczątkowanych w październiku 2019 roku ekspozycją zorganizowaną przez Fundację Dobrej Książki w Warszawie oraz Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Gdańsku.
